Ի՞նչ է գազլայթինգը և ինչպե՞ս հասկանալ զոհ եք արդյոք

Գազլայթինգը հաճախ օգտագործվում է նարցիսային խանգարում ունեցող անձանց կամ էմոցիոնալ բռնարարների կողմից, ովքեր ցանկանում են վերահսկողություն ձեռք բերել։ Բայց դա միշտ չէ, որ սև և սպիտակ է։ Որոշ մարդիկ գազլայթինգ են անում վախից, անհատականության անպատվությունից կամ մանկության ընթացքում ձեռք բերած վարքաբառից։

Գազլայթինգը կարող է տեղի ունենալ ռոմանտիկ հարաբերություններում, ընկերություններում, ընտանիքներում, աշխատավայրերում նույնիսկ քաղաքականությունում և մեդիայում։ Այն կարող է առկա լինել ցանկացած միջավայրում, որտեղ իշխանությունը գործի է դրվում՝ ընկալումը մանիպուլացնելու համար։

Ի՞նչ է գազլայթինգը

Գազլայթինգը հոգեբանական մանիպուլյացիայի ձև է, որի նպատակն է ստիպել մարդուն կասկածել իր հիշողություններին, ընկալումներին կամ դատողությանը։ Այն հաճախ օգտագործվում է նարցիսային խանգարում ունեցող անձանց կամ էմոցիոնալ բռնարարների կողմից, ովքեր ցանկանում են վերահսկել մյուսին։

Սակայն ամեն ինչ այդքան սև ու սպիտակ չէ։ Որոշ մարդիկ գազլայթինգի են դիմում՝ վախից, անձի անկայունությունից կամ մանկության ընթացքում ձևավորված վարքային մոդելներից ելնելով։

---

«Գազի լույս» ներկայացումից մինչև հոգեբանական մանիպուլյացիա

«Գազլայթինգ» տերմինը ծագում է 1938 թվականին գրված «Գազի լույս» թատերական ներկայացումից։ Սյուժեում ամուսինը համոզում է կնոջը, որ նա ամեն ինչ երևակայում է, մինչդեռ իրականում հենց ինքն է պատճառը տարօրինակ իրադարձությունների։

1944 թվականի Gaslight ֆիլմում ամուսինը մանիպուլացնում է կնոջը այնքան, որ վերջինս սկսում է կարծել՝ խելագարվում է։

Այս երևույթը կարող է տեղի ունենալ՝

• ռոմանտիկ հարաբերություններում,

• ընկերությունների շրջանակում,

• ընտանիքներում,

• աշխատավայրերում,

• նույնիսկ քաղաքականության մեջ և մեդիայում։
  

Այն կարող է ծավալվել ցանկացած վայրում, որտեղ իշխանությունն օգտագործվում է՝ ընկալումը մանիպուլացնելու համար։

---

Ինչպե՞ս հասկանալ, որ ձեզ գազլայթինգի են ենթարկում

Առաջին և ամենակարևոր ազդանշաններից մեկը կասկածն է սեփական մտքերի ու ընկալման նկատմամբ։ Դուք սկսում եք մտածել՝ արդյո՞ք ճիշտ եք որոշել, բարի մարդ եք, լավ ծնող կամ աշխատակից։

Սրան զուգահեռ՝

• առաջանում է մշտական ներքին լարվածություն,

• նվազում է սոցիալական շփումը,

• սկսում եք խուսափել հարազատներից,

• դժվարանում եք խոսել զուգընկերոջ մասին կամ ստիպված եք խաբել։
  

Ժամանակի ընթացքում մարդը սկսում է հավատալ, որ գազլայթերն իր բարօրությունն է ցանկանում, իր մասին հոգ է տանում։

---

Գազլայթինգի երեք փուլերը՝ ըստ հոգեվերլուծաբան Ռոբին Սթերն

1. Կասկածի փուլ Մարդը սկսում է նկատել զուգընկերոջ տարօրինակ պահվածքը, բայց չի ուզում կասկածի տակ դնել հարաբերությունները։ Կարծում է՝ դա պատահական դեպք է, որն այլևս չի կրկնվի։

2. Պայքարի փուլ Սկսվում է ներքին պայքար։ Մարդը դեռ փորձում է պաշտպանել իրեն, հակաճառել, բացատրել։ Բայց այս պայքարը հաճախ դառնում է միակողմանի։

3. Ընդունման փուլ Այս փուլում զոհն արդեն ամբողջությամբ հավատում է աբյուզերի «ճշմարտությանը»։ Կարծում է՝ ինքն է սխալվում, իրեն պետք է «ուղղել», և անում է ամեն ինչ՝ արժանանալու նրա հավանությանը։

---

Գազլայթինգի հիմնական նշանները Հոգեբան Ռոբին Սթերնը առանձնացնում է մի շարք վարքային հատկանիշներ, որոնք կարող են ցույց տալ, որ դուք գազլայթինգի զոհ եք դարձել․

• Դուք հաճախ կասկածում եք ձեր իսկ որոշումների վրա, երբ խոսքը շատ պարզ հարցերի մասին է։

• Հաճախ մտածում եք, թե չափից շատ զգայուն եք կամ պարզապես «բավական լավ» մարդ չեք։

• Ձեր հարաբերություններն արտաքուստ թվում են սիրալից, բայց ներսից հաճախ զգում եք, որ «խելագարվում եք»։

• Ձեր վեճերը հաճախ առաջանում են անսպասելի, առանց տեսանելի պատճառի, կրկնվում են նույն թեմայով և երբեք չեն հանգուցալուծվում։

• Դուք անընդհատ ներողություն եք խնդրում այն դեպքերում, երբ մեղավոր չեք։

• Ձեզ հաճախ ստիպում եք արդարացնել կամ բացատրել զուգընկերոջ վարքագիծը, որը իրականում անընդունելի է։

• Ներսում մի տեսակ մշտական անհանգստություն կա, զգում եք, որ ինչ–որ բան սխալ է, բայց չեք կարողանում հստակ ձևակերպել՝ ինչն է։

---

Գազլայթինգը կարող է տարիներով անտեսվել ու նույնիսկ մերժվել՝ որպես խնդիր։ Բայց դրա ազդեցությունը խորն է ու քայքայիչ։ Իրականության մշուշոտ ընկալումը, ինքնագնահատականի անկումը և հոգեկան հյուծվածությունը ազդում են կյանքի բոլոր ոլորտների վրա։

Եթե այս տողերում ճանաչեցիք ինքներդ ձեզ կամ ձեր շրջապատից որևէ մեկին՝ կարևոր է հասկանալ, որ դուք միայնակ չեք, և օգնություն խնդրելը առաջին քայլն է դեպի ազատություն։

MeetQ-ը հոգեկան առողջության հայալեզու հարթակ է, որտեղ դու կարող ես, ապահով և հարմար ձևաչափով կապ հաստատել հոգեբանի հետ։ Մեր մասնագետները պատրաստ են աջակցել քեզ՝ հասկանալու, պաշտպանվելու և վերականգնվելու հոգեբանական մանիպուլյացիայից։ Ավելին կարող ես գտնել մեր Telegram ալիքում՝ օգտակար նյութերով, հոգեբանական խորհուրդներով և իրական պատմություններով։

---

Նյութի բովանդակությունը ստուգվել և հաստատվել է մասնագետի կողմից: