Կախվածություն․ Ի՞նչ է դա և ի՞նչ տեսակներ կան
- Meri Tadevosyan
- May 2
- 3 min read
Updated: Jun 2
Ի՞նչ է կախվածությունը
Կախվածությունը բարդ և քրոնիկական վիճակ է, որը ազդում է միլիոնավոր մարդկանց կյանքի վրա ամբողջ աշխարհում։ Այն սահմանափակված չէ միայն նյութական կախվածություններով՝ ինչպիսիք են ալկոհոլը, թմրանյութերը և ծխախոտը, այլ ներառում է նաև վարքային կախվածություններ, օրինակ՝ խաղամոլություն, ինտերնետի և սոցիալական ցանցերի գերշահագործում, համակարգչային խաղեր և նույնիսկ գնումների մոլուցք։ Չնայած արտահայտման տարբերություններին, բոլոր կախվածություններն ունեն ընդհանուր մեխանիզմներ և հետևանքներ, որոնք խորապես ազդում են առողջության, հարաբերությունների և հասարակության վրա։
Նյութական կախվածություններ
Ալկոհոլային կախվածություն
Ալկոհոլի երկարատև և մեծ չափաբաժնով օգտագործումը կարող է հանգեցնել ալկոհոլային կախվածության։ Ալկոհոլը ուղեղում առաջացնում է փոփոխություններ, որոնք բարձրացնում են օրգանիզմի դիմադրողականությունը՝ դառնալով ավելի պահանջկոտ և խթանելով մշտական օգտագործումը։ Սա կարող է առաջացնել կախվածություն, երբ մարդը սկսում է անհնարին դարձնել ալկոհոլի օգտագործման դադարեցումը։
Հիմնական վտանգները՝ լյարդի հիվանդություններ, սրտանոթային խնդիրներ, հոգեկան խանգարումներ:
Թմրամիջոցներից կախվածություն
Թմրանյութերի կախվածությունը կարող է առաջանալ ոչ միայն ապօրինի նյութերից, kuten կոկաին և հերոին, այլև օրինական դեղերից, օրինակ՝ օպիոիդներ (մորֆին, օքսիկոդոն) և բենզոդիազեպիններ (ալպրազոլամ, դիազեպամ), որոնք օգտագործվում են բժշկական նպատակներով, բայց կարող են առաջացնել կախվածություն, եթե դրանք չարաշահվում են կամ երկար ժամանակ օգտագործվում։
Վտանգներ՝ ֆիզիկական կախվածություն, հոգեկան առողջության վատթարացում, մահվան վտանգ:
Ծխախոտից կախվածություն
Նիկոտինը խթանում է ուղեղի «պարգևատրման» համակարգը՝ ակտիվացնելով դոփամինային ուղիները, որոնք պատասխանատու են հաճույքի զգացողության համար։ Այս գործընթացը ծխելու ընթացքում առաջացնում է հաճելի զգացողություններ, ինչի հետևանքով ուղեղը սկսում է ձգտել կրկին ստանալ այդ նույն հաճույքը։ Արդյունքում ծխելը դառնում է ավելի կախվածություն առաջացնող սովորություն։
Վտանգներ՝ թոքերի քաղցկեղ, սրտանոթային հիվանդություններ, շնչառական խնդիրներ:
Վարքային կախվածություններ
Խաղամոլություն
Խաղամոլությունը վարքային կախվածություն է, որի դեպքում մարդը կորցնում է վերահսկողությունը խաղային վարքի նկատմամբ։ Նա կարող է շարունակել խաղալ, նույնիսկ երբ դա հանգեցնում է լուրջ բացասական հետևանքների՝ ֆինանսական դժվարությունների, հարաբերությունների լարման կամ էմոցիոնալ կայունության խախտման։
Վտանգներ՝ պարտքերի կուտակում, ընտանեկան հարաբերությունների լարում կամ քայքայում, աշխատունակության նվազում կամ աշխատանքի կորուստ։
Ուզու՞մ եք իմանալ ավելին կախվածությունների և հոգեկան առողջության մասին։ Միացեք մեր Telegram ալիքին՝ օգտակար նյութերի և հոգեբանական խորհուրդների համար։
Ինտերնետային և սոցիալական ցանցերից կախվածություն
Գերշահագործումը ինտերնետում կամ սոցցանցերում կարող է հանգեցնել մեկուսացման, դեպրեսիայի և քնի խանգարումների, քանի որ շարունակական առցանց գործողությունները կարող են ավելացնել սոցիալական հուզական հագեցվածությունը, նվազեցնել իրական շփումները և խանգարել առավոտյան ու երեկոյան ռեժիմներին։ Սա կարող է բացասաբար ազդել հոգեկան առողջության և ընդհանուր բարեկեցության վրա։ Ախտանշաններ՝ իրական կյանքից կտրվածություն, ժամանակի զգացողության կորուստ:
Ազարտային խաղերից կախվածություն
Սահմանափակումների բացակայությամբ երկարատև խաղը կարող է վերածվել խաղային կախվածության, երբ մարդը սկսում է կորցնել վերահսկողությունը իր խաղային վարքի նկատմամբ՝ ծախսելով շատ ժամանակ ու էներգիա խաղերում, ինչը բացասաբար է ազդում իր սոցիալական կյանքին, աշխատանքին ու առողջությանը։
Վտանգներ՝ մեկուսացում, դեպրեսիա, ուսման կամ աշխատանքի ձախողում, կառավարման կորուստ:
Գնումներից կախվածություն
Որոշ մարդիկ գնումներ կատարում են որպես հույզերը կամ սթրեսը վերահսկելու միջոց, ինչը կարող է հանգեցնել ֆինանսական դժվարությունների, ինչպես նաև շփումների և անձնական կյանքի խնդիրների։ Այս վարքը հաճախ վերահսկվում է ալգորիթմներով, որոնք ունեն կարճաժամկետ հաճույք, սակայն երկարաժամկետ բացասական հետևանքներ։
Ախտանշաններ՝ վերահսկողության բացակայություն, պարտքերի կուտակում:
Սննդից կախվածություն
Սննդի կախվածությունը կարող է հանգեցնել գիրության, շաքարախտի, բարձր ճնշման և այլ առողջական խնդիրների, քանի որ մարդը անընդհատ ուխտում է սննդի հետ կապված անհագ մղումներին, ինչը կարող է խաթարել մարմնի նյութափոխանակությունը և բացասաբար ազդել ընդհանուր օրգանիզմի վրա։
Ախտանշաններ՝ սննդի գերօգտագործում, մեղքի զգացողություն ուտելուց հետո:
Աշխատանքի կախվածություն (Վորկահոլիզմ)
Անհրաժեշտությունից դուրս երկարատև աշխատանքը հաճախ կապված է անձնական խնդիրներից փախուստի հետ, երբ մարդիկ օգտագործում են աշխատանքի զբաղվածությունը՝ խուսափելու իրենց զգացմունքներից կամ դժվարություններից։ Այսպիսի վարքը կարող է լինել ժամանակավոր լուծում, բայց ի վերջո կարող է հանգեցնել էմոցիոնալ և ֆիզիկական թուլացման, ինչպես նաև հարաբերական խնդիրների։
Վտանգներ՝ սթրես, սրտանոթային հիվանդություններ, ընտանեկան խնդիրներ:
Եթե զգում եք, որ դուք կամ ձեր հարազատը բախվում է կախվածության խնդրին, կարևոր է ժամանակին դիմել մասնագետի օգնությանը։ Դուք կարող եք ներբեռնել MeetQ հավելվածը և գտնել հոգեբան, ով կօգնի հասկանալ կախվածության խորքային պատճառները և գտնել ճիշտ ուղին՝ վերականգնման ճանապարհին։
Նյութի բովանդակությունը ստուգվել և հաստատվել է մասնագետի կողմից:
Comentarios